30/03/2024 Serbia (Србија), Serbia Centrale (Централна Србија), Šumadija (Šumadijski okrug-Шумадијски округ), Kragujevac (Крагујевац)
“If you ever come across anything suspicious like this item, please do not pick it up, contact your local law and/or enforcement agency for assistance”
Na teritoriji Kragujevca malo, malo pa se otkrije po koja mina, ili neko drugo ubojno sredstva zaostalo iz Drugog svetskog rata ili nakon NATO bombardovanja 1999. godine. Ali, nije svejedno ako se nalazi u pustari ili u gosto naseljenom mestu i čeka da bude bezbedno uklonjeno. Dramatičan je bio slučaj sa neeksplodiranom avionskom granatom velike razorne moći koja je pogodila poštu na Aerodromu 8. maja 1999, prošla kroz temelj objekta i protokom vremena sve dublje tonula. Na kraju bezbedno je uklonjena tek nakon 586 dana, i posle peticije sa hiljadu građana. NJeno uklanjanje trajalo je punih dvadeset dana, iako je četrnaestoro profesionalaca bilo angažovano. Početkom marta ove godine u istom naselju, u Ulici Vladimira Rolovića, pronađena je mina, koja doduše nije za poređenje sa avio projektilom, ali bi predstavljala opasnost ukoliko se nađe u pogrešnim rukama. NJu je bezbedno uklonio specijalizovani tim Uprave za vanredne situacije Kragujevac i uništio u kamenolomu u Straževici, gde se obično takve stvari rade. Zvanično, u kragujevačkom ataru postoji još samo jedna velika neeksplodirana avio-granata za koju se zna – zaostala iz perioda NATO agresije, koja čeka da bude izvađena, što ne znači da nema još kontaminiranih područja sa ubojnim sredstvima. To nije urađeno do sada zato što prethodno mora da se ispoštuje propisana procedura, koja je veoma složena. Sporni avio projektil se nalazi na lokaciji u Petrovcu, kod mosta preko reke Uglješnice. Bivši gradonačelnik Radomor Nikolić svojevremeno je na pitanje novinara zašto se ne završava Petrovačka magistrala, koja treba da se spoji sa magistralnim putem Kragujevac – Topola, rekao da je razlog jedan neizvađeni projektil ne naznačavajući tačnu lokaciju na kojoj se on nalazi, pa ima osnova da se pretpostavi da je reč upravo o ovom projektilu. Inače, Petrovačka magistrala treba da se spoji sa magistralnim putem Kragujevac – Topola upravo blizu pomenutog mosta u naselju Petrovac. Ona polazi od kružnog toka kod krsta na putu prema Batočini dalje ide prema raskrsnici kod gradske deponije, gde se odvaja put za Jovanovac, i treba da nastavi dalje do naselja Petrovac i uključi se u put Kragujevac – Topola.
Otkupljeno zemljište pored mosta
Načelnik Uprave za vanredne situacije Kragujevac Zoran Kočović, pukovnik policije, objašnjava da je u protekle tri godine na teritoriji Šumadijskog upravnog okruga pronađeno ukupno 6.979 različitih neeksplodiranih ubojnih sredstava (ručnih bombi – različitih tipova, artiljerijskih granata, tromblonskih mina, minobacačkih mina, metaka – municije…). Muđutim, u ovu brojku uračunata su i sredstva dobrovoljno predata od strane građana, a na osnovu naredbe o predaji neregistrovanog oružja i municije. Prema preciznoj evidenciji Uprave za vanredne situacije, na terenu je najviše pronađeno ručnih bombi i artiljerijskih granata, ne računajući metke – municiju, dok je lokacijski posmatranao najviše toga bilo na Aerodromu i Metinom brdu. Pretpostavlja se da je tokom Drugog svetskog rata tamo bilo više vojnih magacina bugarskih i nemačkih okupatora, pa je to ostalo od njih. Prema podacima kojim raspolažemo, nakon bombardovanja Kragujevca i okoline 9. maja 1999. godine pripadnici Štaba civilne zaštite Uprave za odbranu grada izvršili su izviđanje bombardovane lokacije i prikupili podatke i tragove koji su ukazivali da je pao avio projektil koji nije eksplodirao. Utvrđeno je da se projektil nalazi u katastarskoj opšti Petrovac, na parceli koja je bila privatno vlasništvo više zakonskih naslednika. U toku 2020. godine, u vezi sa realizacijom projekta izgradnje infrastrukture na lokaciji Petrovačka magistrala, koja obuhvata i lokaciju kontaminiranu neeksplodiranim ubojnim sredstvom, izvršen je otkup navedene parcele od strane grada Kragujevca, nakon čega su se stvorili uslovi za njegovo uklanjanje, kaže Kočović. Posle toga sasatli su se predstavnici MUP-a Republike Srbije, Sektora za vanredne situacije, sa predstavnicima grada Kragujevca kako bi definisali plan aktivnosti i mere neophodnih za realizaciju postaljenog zadatka. Grad je preuzeo na sebe komunalno čišćenje lokacije, a tim za neeksplodirana ubojna sredstva Sektora za vanredne situacije matal detektorima je izviđao tu lokaciju. Obuhvaćen je kvadrat veličine 15 puta 15 metara i dubine šest metara. Prilikom tog izviđanja nisu pronađeni signali prisustva avio bombe, ali su ispod površine zemlje na dva metra dubine pronađeni delovi avio projektila. Potom je tim Sektora za vanredne situacije snimio i obeležio rizičnu površinu. Na osnovu priukupljenih podataka Sektor za vanredne situacije, Odeljenje za neeksplodirana ubojna sredstva, pripremio je projekat uklanjanja avio projektila u kome su definisani parametri neophodni za dalje radove. Grad je započeo proceduru za raspisivanje tendera radi prikupljanja ponuda licenciranih izvođača radova koji bi dalje pristupili realizaciji zadataka neophodnih za izvršenje projekta, objašnjava Kočović. On dodaje da je lokacija na kojoj se nalazi avio projektil u više navrata bila propisno obeležena trakama „stop mine” kako bi se građanima skrenula pažnja na opasnost od neeeksplodirane mine, ali neodgovorni pojedinci su uvek obeleživače uklanjali i na spornu parcelu istovarali komunalni otpad. Pravili su divlju deponiju, nesvesni rizika koju čine potencijalno i sebi i drugima.
Malo ljudi za veliki rizik
Neeksplodiranih ubojnih sredstva verovatno još ima pod zemljom, onih zaostalih iz različitih perioda naše istorije. Dešava se da ljudi kada oru zemlju naiđu na po neku minu. Za njihovo otkrivanje koriste se posebni uređaji, takozvani metal-detektori, lokatori – različitog dometa i kvaliteta. Postoji i tim specijalno obučen za vađanje neeksplodiranih ubojnih sredstava i on je opremljen ovim uređajima, koji inače zahtevaju posebnu opreznost. Smirenost i postupnost su osnovni principi rada. U zavisnosti od dometa metal-detektora, pretražuje se teren, zatim se uklanjaju slojevi zemlje, sloj po sloj, dok se ne dođe do ubojnog sredstva, pojašnjava pukovnik Kočović. Na tim poslovima su angažovani posebno obučeni policijski službenici koji su raspoređeni za rad u timu za neeksplodirana ubojna sredstva. Ovo se smatra visokorizičnim poslom, koji ne može baš svako da radi. Izabrani pojedinci moraju prvo da dobiju saglasnost za rad na ovim poslovima u skladu sa Zakonom o policiji i Pravilnikom o načinu sprovođenja i merama specifične zdravstvene zaštite u Ministarstvu unutrašnjih poslova, kao i Pravilnikom o periodičnim lekarskim pregledima zaposlenih. Tek na osnovu svih pregleda, saglasnost daje Zavod za zdravstvenu zaštitu radnika MUP-a. S druge strane, angažovani na ovim poslovima moraju strogo da se pridržavaju propisanih procedura vezanih za korišćenje zaštitne opreme i poštovanje mera bezbednosti, kako za njih same, tako i za stanovništvo koje se zatekne ili živi na mestu pronalaska ubojnog sredstva. Samo tri policijska službenika u Upravi za vanredne situacije u Kragujevcu su obučena za obavljanje ovih poslova, mada se u zavisnosti od potreba formiraju timovi koji pored angažovanja na području Šumadijskog upravnog okruga izviđaju, procenjuju, uklanjaju, transportuju i uništavaju neeksplodirana ubojna sredstva na teritoriji čitave države. Baš u vreme razgovora sa načelnikom Kočovićem, tim iz Kragujevca je krenuo put Kraljeva, a posle toga u Vranje, jer oni nemaju svoje obučene timove, nego to obavljaju ljudi iz Kragujevca koji pokrivaju i Rašku oblast, ali i čitavu Srbiju. Zbog toga u Kragujevcu ne prođe puno vremena od momenta otkrića do uklanjanja neeksplodiranog ubojnog sredstva, takoreći odmah se interveniše, što nije slučaj sa drugim gradovima i mestima širom Srbije koji nemaju specijalizovane i obučene ljude, pa moraju da dobiju ispomoć. Prilikom pronalaska i uklanjanja NUS-a strogo se poštuje procedura. Lice koje pronađe neeksplodirano ubojno sredstvo prijavljuje pronalazak sa osnovnim podacima i lokacijom Operativnom centru Uprave za vanredne situacije i ovdašnjoj Policijskoj upravi. Predstavnici PU izlaze na lice mesta, rade provere, nakon toga se formira tim koji ima zadatak identifikacije i procene neeksplodiranog ubojnog sredstva, a zatim se uklanja i bezbedno transportuje ili uništava, uz prethodno obezbeđivanje propisanih uslova za uništenje, kaže Zoran Kočović. Inače, izvađena neeksplodirana ubojna sredstva se skladište i čuvaju na propisanom mestu, u magacinu civilne zaštite, u kompleksu magacina Policijske uprave, koji je fizički obezbeđen 24 sata. Onda sledi postupak uništavanja. Mesta gde će se to obaviti su određena odlukama štabova za vanredne situacije i moraju da ispunjavaju sve propisane uslove. Za grad Kragujevac i okolna mesta to je kamenolom u Straževici.
Photo-Source: kragujevacke.rs
Iz Civilne zaštite opštine Srbac apeluju na građane da budu oprezni jer je više osoba u pojasu pored Save, posebno ribara, prethodnih godina ranjeno od zaostalih mina iz rata.
Dear editors, Biography of a bomb is aimed at highlighting the danger caused by unexploded bombs. Moreover, the most important aspect is that we work completely non profit, what drives us is raising awerness about this topic. We make use of your pictures and articles, but we need them to put a context in how findings are done. We trust in your understanding. We will (and we always do) cite the source and the author. We thank you for your comprehension.
